Strój Krzczonowski

W stroju krzczonowskim mężczyźni najczęściej zakładali na głowę słomiane kapelusze. Tego typu okrycia głowy nosiło się praktycznie o każdej porze roku. Kapelusze wyplatało się z niedojrzałej słomy żytniej. Kapelusz miał wysoką na siedem centymetrów główkę i równie szerokie rondo, bez wywijanego ronda.

Strój krzczonowski - opis stroju męskiego

Kawalerowie ozdabiali swoje kapelusze dość grubą wstążką w kolorze czarnym albo granatowym, ponadto wykorzystywano taką wstążkę do oblamowania ronda. Wstążeczka kapelusza miała też doszyte czerwone i zielone sznureczki. Czasami do kapelusza przypinało się również po lewej stronie pęk kwiatów, pawie pióra albo przypinano błyszczące broszki. Zimą noszono także okrycia głowy nazywane magierkami (ślachmycami) albo szpiczaste czapki z futra. Magierki nosili głównie starsi gospodarze, natomiast młodzi mężczyźni wybierali najczęściej stożkowate czapki szyte z baraniego futra. Męska koszula w stroju krzczonowskim miała krój przyramkowy i nosiło się je wypuszczoną na spodnie. Koszule szyto z białego, cienkiego samodziału lnianego, zawsze dobrze wybielonego. Koszula miała wykładany kołnierzyk oraz proste rękawy zakończone mankietami. W koszulach starszego typu obowiązywały raczej skromne zdobienia z białego haftu. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku koszule zyskały wielokolorowe hafty.

Na początku XX wieku zmienił się także styl haftowania. Dotychczasowe ściegi niemal całkowicie wyparł haft krzyżykowy. Tego typu zdobienia umieszczano na przodach koszuli przy rozcięciach, na kołnierzyku, mankietach, na dolnej krawędzi i wzdłuż bocznych szwów. Spodnie męskie miały krój miejski i były szyte najczęściej z fabrycznego sukna, głównie w kolorze czarnym. Boki spodni, wzdłuż zewnętrznych szwów, przyozdabiano zielonymi albo czerwonymi sznureczkami. Spodnie zawsze wkładano w cholewy wysokich butów. Kaftan miał długość mniej więcej do pasa, czasami był trochę dłuższy. Do uszycia kaftana wykorzystywało się najczęściej czarną satynę, ewentualnie wzorzysty welur. Kaftan miał proste plecy i dwa przody, pod szyją był wykończony dwuczęściowym kołnierzykiem z małymi klapkami. Rękawy kaftana były szyte z dwóch części materiału, a ich końce wszywało się w wąskie mankiety. Z przodu kaftana naszywało się zdobienia z welurowych pasów – aplikacje mieściły się przy dolnych krawędziach. Do tego jako ozdoby wykorzystywano układany w pasy tasiemki i wstążki. Na tasiemkach umieszczało się hafty w kontrastowym kolorze, ponadto wycinało się na ich krawędziach ząbki i podszywano od spodu jaśniejszą tasiemką albo wstążką.

Mężczyźni nosili także sukmany, które praktycznie przez cały okres ich noszenia szyło się według jednego schematu. Sukmana była odzieniem wierzchnim, zakładanym tylko w dni świąteczne albo na uroczyste okazje, na przykład na ślub i wesele. Sukmana była częścią stroju zarówno żonatych gospodarzy, jak i kawalerów. Po pierwszej wojnie światowej strój krzczonowski wzbogacił się o welurowe pasy. Były one szerokie na 9 do 12 centymetrów, a długość pasa była równa obwodowi w talii. Pas miał zapięcie w postaci haftek, te z kolei były zakrywane dużą, kwadratową szlufką uszytą z tej samej tkaniny co pas. Pasy ozdabiało się okienkami, naszytymi tasiemkami, pasmanterią, cekinami, szklanymi paciorkami. Buty męskie, które zaczęto nosić na początku XX wieku, posiadały długie cholewy ułożone w kilka kantów, tak że tworzyły przy kostkach harmonijkę. Obcasy butów podkuwano metalowymi podkówkami. W tym regionie Polski buty kupowano najczęściej na targu albo jarmarku w Tyszowcach.

Strój Krzczonowski Kobiecy

Strój krzczonowski kobiet wskazywał na jej stan cywilny, dlatego starsze gospodynie ubierały się inaczej niż młode, niezamężne kobiety. Te różnice dotyczyły głównie nakrycia głowy, choć na przestrzeni lat jego wygląd był dość często modyfikowany. Sposób okrywania głowy u kobiet był także uzależniony od tego, jak wyglądała obrzędowość rodzinna i jaką rolę dana kobieta pełniła w danym obrzędzie. Tej tradycji zaprzestano już w okresie międzywojennym. Młode dziewczęta najczęściej chodziły z gołymi głowami. Włosy zaplatało się w warkocze, w które wplatało się kolorowe wstążki, czasami też wpinało się kwiaty albo ozdabiało głowę spinkami. Młode mężatki przykrywały głowę bumelką – była to drewniana obręcz owinięta szmatką. starsze kobiety nosiły wiązane chustki. W chłodniejsze dni wszystkie kobiety, niezależnie od stanu cywilnego, okrywały głowy kolorowymi, wzorzystymi chustami tybetowymi.

Kobieca koszula miała krój przyramkowy. Pierwsze koszule szyło się z lnu samodziałowego dobrej jakości – materiał był cienki i dobrze wybielony. Potem do szycia koszul wykorzystywało się bawełniane płótno. Pod szyją koszule były wykończone dużym, wykładanym kołnierzykiem z prostokątnymi rogami. Kołnierzyk wiązało się za pomocą wstążeczek, najczęściej czerwonych albo zielonych. Rękawy koszuli były szerokie, zakończone dopasowanymi mankietami. Zdobienia haftowane były miały zawsze formę poziomych pasów ułożonych równolegle w stosunku do zdobionej części garderoby. Koszule damskie miały hafty na kołnierzyku, mankietach i przyramkach, zwłaszcza wtedy, gdy ubierano do koszuli gorset. Haft krzczonowski to połączenie haftu stebnowanego i różnych ściegów liczonych. Najczęściej do haftowania w tym stylu wykorzystywało się nici w kolorze czerwonym, niebieskim i żółtym.W ostatnim etapie noszenia tradycyjnego stroju krzczonowskiego stosowano także hafty krzyżykowe. Przy haftach wykorzystywano najczęściej motywy roślinne i geometryczne. Hafty były umieszczane na koszulach równomiernie, tak samo po każdej stronie koszuli.

Gorsety zaczęto nosić dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Do szycia gorsetów używano czarnego aksamitu, ewentualnie gorset weluru. Spotykało się również gorsety w kolorze wiśniowym, zielonym czy fioletowym. Gorsety były mocno dopasowane w talii, a poniżej tej linii miały 15 doszytych języczków z takiego samego materiału. Klapki były dość duże, opadały w dół na biodra. Przy szyi gorset miał duży podkrój, podobnie jak pod pachami. Gorsety były bogato zdobione, głównie kolorowymi wstążeczkami i tasiemkami. Na aplikacjach mogły się mieścić motywy kogutka albo figury geometryczne, stosowano też całkiem gładkie wstążki. Ozdobne aplikacje były zrobione z jedwabiu, bawełny i metalowych nici. Zawsze przystrój gorsetu rozkładało się regularnie, jako szerokie albo wąskie pasy, które układały się w pionowe linie na przedzie, linię poziomą przy dolnej krawędzi, ponadto tasiemkami obszywało się dekolt, wycięcia pod pachami i krawędzie klapek. Do sznurowania gorsetu używało się czerwonej i zielonej tasiemki, przekładanej naprzemiennie.

Kaftany szyło się z tkaniny w kolorze czerwonym albo zielonym. Do uszycia kaftana stosowano cienką tkaninę wełnianą, a jako zapięcie służyły małe guziczki w kolorze białym bądź żółtym. W okresie międzywojennym zaczęto nosić kaftany z okienkami, które zdobiono na różne sposoby. Zamiast gładkich tasiemek coraz częściej stosowano do zdobień srebrne albo złote galony, cekiny oraz welurowe, czarne pasy z wyciętymi okienkami. Dolną część kaftana przyozdabiało się szeroką koronką, doszywaną w talii.

Mniej więcej w drugiej połowie XIX wieku kobiety zaczęły nosić spódnice szyte z gładkich, matowych tkanin wełnianych. Dominowały raczej stonowane kolory, na przykład spokojne odcień niebieskiego, zielonego, czerwonego. Na długość spódnice sięgały kostek i miały zapięcia na przedzie. Do uszycia jednej spódnicy zużywano około pięć brytów materiału. Tkaninę marszczyło się na całym obwodzie, a potem wszywało w pasek. Na spódnicy doszywało się od 10 do 18 wstążek, które pokrywały cały obwód spódnicy na wysokości kolan. Ozdobne naszycia były w kolorze jasnoniebieskim, różowym, zielonym, jasnożółtym, białym. Dolną część spódnicy wykańczało się podmurówką. Dolną krawędź obszywało się czerwoną szczoteczką.

W późniejszych okresach kobiety nosiły czarne trzewiki z cholewką sięgającą połowy łydki. Obcas trzewików był dość wysoki. Do sznurowania trzewików wykorzystywało się jednocześnie czerwoną i zieloną tasiemkę, przewlekaną na przemian. Jedynie starsze gospodynie do wiązania swoich trzewików używały jednokolorowej tasiemki. Najważniejszą ozdobą kobiecego stroju były wstążki oraz korale. Najmodniejsze były korale na długich sznurach, zasłaniających przednią część koszuli i część gorsetu. Wśród ozdobnych wstążek wyróżniało się trzy rodzaje i każdy z nich służył do czegoś innego. Najwęższe, trzycentymetrowe wstążki były gładkie albo wzorzyste. Te gładkie naszywało się na spódnicę, zapaskę i kaftan. Te wzorzyste, najczęściej z motywem kogutków, doszywało się do gorsetów. Te najszersze wstążki miały szerokość około sześciu centymetrów i służyły głównie jako ozdoba głowy.