Stefan Batory

Stefan Batory urodził się 27 września 1533 roku w Şimleu. Był synem wojewody siedmiogrodzkiego Stefana i Katarzyny Telegdi. W 1571 roku został księciem Siedmiogrodu, w 1576 roku zasiadł na tronie polskim.

Stefan Batory został sojusznikiem Jana Zygmunta Zapolyi i razem z nim toczył walki z Habsburgami. Przewodził delegacji poselskiej, która miała doprowadzić do zakończenia węgierskiej wojny domowej. Podczas tych rokowań Stefana Batorego uwięziono i internowano w Wiedniu na polecenie cesarza Maksymiliana II. Gdy Batory odzyskał wolność, powołano go na księcia Siedmiogrodu, ale w zamian za tytuł musiał zgodzić się na zależność lenną wobec Habsburgów i Turków. Zagrożenie ze strony tureckiej i naciski dworu cesarskiego zmusiły Batorego do szukania pomocy w Polsce.

Stefan Batory na tronie Polski

Kiedy więc Henryk Walezy uciekł do Francji starając się o tamtejszy tron, Batory wysunął swoją kandydaturę na króla Polski. Uzyskał poparcie między innymi Jana Zamoyskiego, ród Zborowskich i prymasa Karnkowskiego, zgodził się także na ślub z Anną Jagiellonką. 15 grudnia 1575 roku szlachta polska ogłosiła Batorego królem Polski, mimo że większość senatu była przeciwna tej kandydaturze i trzy dni wcześniej wybrała w swoim imieniu Maksymiliana II. Stefana Batorego koronowano na króla Polski, po czym nowy król zmusił do uległości całe prohabsburskie stronnictwo, przełamał również opór ze strony Gdańska. Aby wzmocnić swoją pozycję w Polsce, Batory starał się utrzymać dobre stosunki zarówno z magnaterią, jak i średnią szlachtą. Na rzecz szlachty wschodniej Batory zrzekł się części uprawnień sądowych i oddał w 1578 roku najwyższe sądownictwo apelacyjne Trybunałowi Koronnemu, a w 1581 roku Trybunałowi Litewskiemu.

Batory Pod Pskowem - obraz Jana Matejko

Ponieważ Batory chciał się uniezależnić od podatków uchwalanych przez szlachtę, w 1578 roku powołał do życia piechotę wybraniecką złożoną z chłopów z dóbr królewskich. Nową armię finansował z własnych środków. Razem ze swoim wojskiem przeprowadził trzy zwycięskie kampanie wojenne przeciwko Moskwie, kolejno w 1579, 1580 i 1581 roku, podczas których udało się zdobyć Płock, Wielkie Łuki i Psków. Wojnę z Rosją zakończył rozejm podpisany w Jamie Zapolskim. Dzięki tym zwycięstwom Rzeczpospolita umocniła swoją władzę w Inflantach i poszerzyła granice Litwy. Mimo tych zwycięstw, po ścięciu Zborowskiego polska magnateria prowadziła przeciwko królowi wrogą kampanię. Stefan Batory planował także dalsze działania wojenne przeciwko Turcji, ale na drodze planom oswobodzenia Węgier stanęła niespodziewana śmierć króla w Grodnie, 12 grudnia 1586 roku. Stefana Batorego pochowano w katedrze na Wawelu.

Stefan Batory - ciekawostki

- 29 maja 1580 roku Papież Grzegorz XIII nadał królowi polskiemu Stefanowi Batoremu tytuł Defensor Fidei (Obrońca Wiary). Był to nagroda za walkę z muzułmańskimi Turkami i Tatarami, oraz zachęta do dalszych działań na tym polu.
- Król w planach miał również podbój południowej słowiańszczyzny i odbicie Carogrodu (Konstantynopola).