Bolesław III Krzywousty

Bolesław Krzywousty urodził się 20 sierpnia 1086 roku. W latach 1102-1107 był księciem śląskim, małopolskim i sandomierskim. Był synem Władysława Hermana i Judyty czeskiej.

Pamiętny swoich walk z braćmi, podzielił Polskę między swych synów. Tym samym przyczyniając się do powstania okresu zwanego Rozbiciem Dzielicowym. W celu ułatwienia Bolesławowi przyszłego przejęcia władzy, które mogło przysporzyć mu nieco kłopotów, Władysław Herman zdecydował o skierowaniu swojego starszego syna – Zygmunta do klasztoru saskiego. Dbał również o to, aby Bolesław zdobył wykształcenie na miarę króla. O zajęciach młodego księcia napisane jest w Kronice Galla Anonima. Możemy poznać opisy łowów na grubego zwierza, których podejmował się przyszły władca. Gall informuje także, że jako siedmiolatek – Bolesław pod opieką wojewody Sieciecha wyruszył na wojnę. Ku rozczarowaniu czytelników, nie ma informacji o jego szkole. W latach dziewięćdziesiątych XI w., czyli w czasie buntów uderzających w wojewodę Sieciecha, obaj synowie Władysława Hermana dwukrotnie brali udział w podjętych akcjach. Bolesław był jeszcze za młody na samodzielne działania, więc był jedynie kierowany przez zbuntowanych. Obrazuje to sytuacja z 1097 r. – liderzy buntu zażyczyli przypisania dzielnic dla synów książęcych, ale Bolesław jako jedenastolatek nie mógł sprawować takiej roli samodzielnie. Wyznaczono mu ziemię obecnej Małopolski i Śląska. Jednak najważniejszy głos w kwestii sprawowanej władzy, również na terenach podległych synom – pozostał w woli Władysława Hermana.

Wzmocnienie władzy Bolesława Krzywoustego

Działaniami Bolesława dowodzili zgromadzeni wokół niego możni, przynajmniej w pierwszych fazach. Władysław Herman zmarł w 1102 roku. Przed odejściem z tego świata rozdzielił kraj pomiędzy swoich synów. Bolesław otrzymał w przydziale wcześniej należące do niego obszary – Małopolski oraz Śląska. Zbigniew natomiast, Wielkopolskę, Mazowsze oraz przypuszczalnie władze zwierzchnią. Zmiany niesione śmiercią ojca od razu odbiły się na relacjach braci. Konflikt pomiędzy nimi został opisany przez czeskiego kronikarza, Kosmasa: "Dwa kocury w jeden worek schwytane nie mogą być razem".

Zbigniew podtrzymywał ciepłe stosunki z Czechami oraz Pomorzem, natomiast Bolesław z tymi sąsiadami miał na pieńku. Polityka względem Pomorza wyszła na wyjątkowo ważną. Mimo, że jego obszar był daleki od granicy pomorskiej, Bolesław odbywał rozbójnicze wyprawy w tamte tereny. Odwet Pomorza odbił się na dzielnicach należących do Zbigniewa. Osobowość rycerza, a także atrakcyjne dla wojowników wyjazdy na Pomorze sprawiły, że Bolesław zbierał rzesze zwolenników w całej Polsce.

Dla kontrastu za Zbigniewem, który wychował się w klasztorze i prowadził politykę pokojową, wstawiała się jedynie część duchowieństwa. Choć w tej grupie znalazła się poważana postać – arcybiskup Marcin, była ona zbyt mała, aby przesądzić o zwycięstwie. Bolesław potrafił również dbać o sojusze zagraniczne przez ślub ze Zbysławą – córką księcia kijowskiego, a także przez dbanie o dobre stosunki z Węgrami. Dzięki tej przewadze bez problemów pokonał Zbigniewa, który zmuszony został do wyjazdu z Polski w 1107 r. Po opuszczeniu kraju przez jego brata, Krzywousty rozwijał działalność na Pomorzu. Wcześniejsze wyjazdy rozbójnicze zastąpiony został planem podboju tego kraju. Odnoszeniu sukcesów w owych poczynaniach mocno przeszkodziła wojna z Niemcami z 1109 roku.

Bolesław Krzywousty - polityka zagraniczna

Bolesław, który tworzył sojusz z Węgrami był zobowiązany do poparcia tego kraju w sporze z cesarzem. W odpowiedzi Henryk V w połączeniu z wojskami czeskimi zaatakował Polskę. Dobrą wymówką dla niego było wsparcie dla Zbigniewa. Cesarz zażądał od Bolesława akceptacji zwierzchnictwa, opłacania daniny i udzielania pomocy zbrojnej. Jednak książę okazał się na tyle odważny, aby roszczeń nie przyjąć.

Mapa Polski za panowania Bolesława Krzywoustego - lata 1102-1138 

Po przekroczeniu granicy Polski, Niemcy przechodzili przez Bytom nad Odrą, Głogów i Wrocław. Nigdy nie udało im się zatriumfować, choć koło Głogowa użyli żywej tarczy z zakładnikami, których otrzymali od Polski na czas pertraktacji. O ostatecznym rezultacie wojny przeważyła bitwa na Psim Polu. Przegrany cesarz zmuszony był do wycofania za granicę niemiecką, natomiast Zbigniew nie uzyskał żadnego profitu. Niemniej jednak, kwestia Zbigniewa nie była zamkniętą historią. Życząc sobie unormowania relacji z sąsiadem z południa, Bolesław wyraził zgodę (pod presją ze strony Czech) na ponowny przyjazd brata do Polski. Po powrocie do kraju w 1112 roku, Zbigniew został porwany i okaleczony w sposób taki, że stracił wzrok. Nie pomogła mu gwarancja bezpieczeństwa złożona pod przysięgą. Skrzywdzenie brata wywołało w Polsce poruszenie. W celu ocalenia swojej pozycji, Bolesław zmuszony był do ciężkiej pokuty.

Relacje polsko-niemieckie ustabilizowały się po triumfie nad Niemcami. W 1114 r. miało miejsce zawarcie pokoju pomiędzy Polską, a Czechami. W rezultacie władca mógł wrócić do ofensywy względem Pomorza. Na początku udało mu się włączyć do Polski wschodnią część obszaru, a w okolicach 1121 r. panujący na Pomorzu Zachodnim książę, przyjął podległość Polski i zawarł umowę, która zakładała płacenie daniny i pomoc zbrojną. Ku trwalszemu powiązaniu Pomorza i Polski, Bolesław przedsięwziął chrześcijańską misję. Na jej czele posadził biskupa bamberskiego – Ottona, który w okresie lat 1124-1128 udzielał chrztu mieszkańcom Pomorza. Niemcy uważali zachodnią część Pomorza za strefę wpływów do własnego skarbca, więc misja Polaków natychmiast ich zaniepokoiła. Przez chwilę, roszczenia Niemców zostały zneutralizowane dzięki sojuszowi Bolesława z Duńczykami, ale sytuacja Polski na arenie międzynarodowej zaczęła stawać się skomplikowana.

Przeszkody narastały z powodu kilku innych błędnych decyzji Bolesława. Mianowicie, Bolesław próbował w latach 1131-1132 interweniować na Węgrzech, aby na tronie zasiadł usposobiony antyniemiecko Borys. Ta ingerencja nie wyszła Polakom na dobre i podczas jednego z wyjazdów ponieśliśmy bolesną porażkę. W międzyczasie doszło do dwóch wyborów na papieża. Zwyciężył Innocenty II, a Polacy popierali i uznali Anakleta II. Polska prowincja kościelna była bliska rozpadu ze względu na ciągłe popieranie antypapieża, a także żądania arcybiskupa magdeburskiego – Norberta z Xanten.  Innocenty II w 1133 r. wydał bullę, która zakładała podporządkowanie polskich biskupstw Magdeburgowi. Wtedy Bolesław zdecydował zmienić taktykę polityczną. Doszedł do porozumienia z cesarzem, a także zaakceptował Innocentego II.  W 1135 r. przybył na sejm Rzeszy w Merseburgu, gdzie omówiono kwestie dotyczące Pomorza. Pozostało ono pod zwierzchnictwem Bolesława, ale musiał oddać cesarzowi hołd z ziem położonych w kierunku zachodnim od Odry. Innocenty II w 1136 r. przyjął arcybiskupstwo gnieźnieńskie po unormowaniu stosunków z Czechami oraz Węgrami.

Śmierć Bolesława Krzywoustego - obraz J. Peszka

Testament Bolesława Krzywoustego - przyczyna Rozbicia Dzielnicowego

Lata poprzedzające śmierć Bolesława Krzywoustego upływały spokojnie. Dzięki temu mógł sporządzić zasady dotyczące dziedzictwa tronu Polski. Rozwiązanie tej kwestii miało ogromne znaczenie, ponieważ król miał pięciu synów. Krzywousty rozdzielił dzielnice pomiędzy czterech starszych synów. Władysław, który był najstarszy dostał Śląsk, Bolesław - Mazowsze, Mieszko – Wielkopolskę, a Henryk obszar sandomierski. Najmłodszy Kazimierz nie otrzymał żadnej ziemi od ojca. Jednak Krzywousty zdążył utworzyć tzw. dzielnicę senioralną, którą zawsze dowodzić miał najstarszy z jego synów. Na ten obszar składały się ziemie krakowska, Sieradza, wschodnia Wielkopolska, a także część Kujaw. Była to nowość, która sprawiła, że każdy następny książę zwierzchni miał przewagę nad braćmi. Senior miał także zapewnione zwierzchnictwo nad Pomorzem.

Przy okazji to pierwsze uregulowanie dziedzictwa tronu, które jest znane historykom. System wzorowano na wcześniejszych rozdziałach w Polsce oraz zastosowań Czech i Rosjan. Testament Bolesława nie stanowił o podziale Polski. Co więcej, o zbliżającym się upadku kraju nie przeważyły decyzje władcy, ale postanowienia przyszłościowe elity politycznej. Wydarzenia kolejnych lat były kierowane tendencją panującą w Europie. Proces przenoszenia uprawnień kierowany był techniką wykonywania władzy i rozwojem gospodarczo-społecznym .